پول الکترونیکی (ارز دیجیتال) - ایران الکتریک شاپ

پول الکترونیکی

در دنیای امروز ارز دیجیتال معنای متفاوتی با رمزارز و ارز مجازی دارد، اما متاسفانه عموماً این اصطلاحات به اشتباه جای یکدیگر استفاده می‌شوند.

به طور کلی ارز دیجیتال، اصطلاحی کلیدی برای توصیف تمام پول‌های الکترونیکی است. در واقع ارز دیجیتال شامل ارز مجازی و رمزارز نیز می‌شود. این ارزها می‌توانند قابلیت تنظیم داشته باشند یا نداشته باشند.

به بیان دقیق تر، ارزهای دیجیتال تنها در قالب دیجیتال و الکترونیکی در دسترس است و بر خلاف یک دلار یا یک سکه، هیچ اعتبار و پشتوانه‌ای ندارد. ارزهای دیجیتال که تنها با استفاده از کیف پول الکترونیکی یا شبکه‌ای مشخص قابلیت خرج کردن یا منتسب کردن به یک فرد را دارند، معمولا پول دیجیتالی یا پول نقد سایبری نیز نامیده می‌شوند.

ارز دیجیتال (Digital Currency)

پول دیجیتال، ارز دیجیتال یا به انگلیسی Digital currency، ارزهایی هستند که به صورت الکترونیکی ذخیره و منتقل می‌شوند و مبنای آن‌ها صفر و یک است. همان‌طور که از واژه آن نیز برمی‌آید، ارز دیجیتال به هر ارزش ایجاد شده در بستر دیجیتال اشاره دارد. این مفهوم در مقابل واسطه‌های فیزیکی مانند اوراق بانکی یا سکه مطرح می‌شود. ارز دیجیتال ویژگی‌هایی مشابه با ارزهای فیزیکی دارد، اما به‌طور معمول تراکنش‌های انتقال سرمایه ارزهای دیجیتالی به‌صورت آنی و بدون مرز بین افراد قابل انجام است. ارزهای مجازی و رمزارزها هر دو از نمونه‌های ارزهای دیجیتال هستند اما هر ارز دیجیتالی ارز مجازی یا رمزارز نیست. پول‌های دیجیتال مانند پول‌های فیزیکی، برای خرید کالا و خدمات مورد استفاده قرار می‌گیرند اما می‌توانند به استفاده در مجامع خاص نیز محدود شوند؛ برای مثال می‌توان یک پول مجازی مخصوص یک بازی یا شبکه اجتماعی داشت. پول‌های دیجیتال مانند بیت کوین و اتریوم به عنوان «پول‌های غیرمتمرکز دیجیتال» شناخته می‌شوند؛ به این معنی که مرکزی برای تولید این پول وجود ندارد.

ارز دیجیتال به‌عنوان یک واحد پولی یا واسطه تبادل (جدا از واسطه‌های فیزیکی مانند اوراق بانکی یا سکه) برپایه اینترنت تعریف می‌شود که ویژگی‌هایی مشابه با پول فیزیکی را داراست، اما تراکنش‌های انتقال سرمایه را به‌صورت آنی و بدون مرز بین افراد انجام می‌دهد. پول‌های مجازی و ارز رمزی هر دو از نمونه‌های پول‌های دیجیتال هستند اما برعکس این عبارت صحیح نیست. در واقع نمی‌توان پول دیجیتال را به این دو گروه محدود کرد.

امروزه این مسئله پذیرفته شده‌است که بانکداری الکترونیکی می‌تواند به دو جریان مجزا تقسیم شود: یکی عبارت است از محصولات پول الکترونیکی، به ویژه در شکل محصولاتی که ارزش را ذخیره می‌کنند و دیگری عبارت است از تحویل یا دسترسی الکترونیکی به محصولات. این‌ها محصولاتی هستند که به مصرف‌کننده این امکان را می‌دهند تا از وسایل ارتباطی الکترونیکی استفاده کرده و به این ترتیب به خدمات پرداخت قراردادی دسترسی داشته باشند.

جامعه اروپا در پیش‌نویس دستورالعمل خود، پول الکترونیکی را بدین‌گونه توصیف نموده‌ است:

بر روی قطعه‌ای الکترونیکی همانند تراشه کارت یا حافظه‌کامپیوتر به صورت الکترونیکی ذخیره شده است.
به عنوان یک وسیله پرداخت برای تعهدات اشخاصی غیر از مؤسسه صادرکننده، پذیرفته شده‌ است.
بدین منظور ایجاد شده‌ است که به عنوان جانشین الکترونیکی برای سکه و اسکناس در دسترس و اختیار استفاده کنندگان قرار گیرد.
به منظور انتقال الکترونیکی وجوه و پرداخت‌های با مقدار محدود ایجاد شده‌ است.

ویژگی‌های سیستم‌های پرداخت الکترونیکی

امنیت: ایمن ساختن اطلاعات به معنای جلوگیری از تحریف و دستیابی به اطلاعات توسط افراد غیرمجاز

تقسیم پذیری: بیشتر فروشندگان تنها کارت‌های اعتباری را برای دامنه‌ای حداقل و حداکثر قبول می‌کنند بنابراین هرچه دامنه قبول پرداخت ها را زیادتر کند امکان‌پذیرش بیشتری دارد.

قابلیت بررسی: سیستم باید تمام عملیات مالی را ثبت کند تا در صورت لزوم بتوان اشکالات و خطاهای احتمالی را ردیابی کرد.

قابلیت اطمینان: سیستم باید بقدر کافی مستحکم باشد تا کاربران در صورت قطع برق پول‌ها را از دست ندهند.

گمنامی: این مطلب با حریم خصوصی ارتباط دارد یعنی برخی خریداران تمایل دارند هویت و مشخصات خریدهایشان گمنام باقی بماند.

عدم تکذیب: یک سیستم پرداخت اینترنتی باید گروه‌های درگیر را مطمئن و متعهد سازد که گروهی نتواند معاملات را انکار کرده یا به‌طور غیرقانونی از زیر آن شانه خالی کند.

ویژگی‌های پول الکترونیکی

ارزش بر روی قطعه یا وسیله الکترونیکی و به صورت الکترونیکی ذخیره می‌شود. محصولات گوناگون از لحاظ اجرای تکنیکی متفاوت هستند. در پول الکترونیکی مبتنی بر کارت، یک قطعه سخت‌افزاری کامپیوتری که مخصوص بدان و قابل حمل بوده و نوعاً یک ریزپردازنده‌است، در یک کارت پلاستیکی جای داده شده در حالیکه در پول الکترونیکی مبتنی بر نرم‌افزار، از یک نرم‌افزار تخصصی و مخصوص که بر روی کامپیوتر شخصی نصب شده، استفاده می‌شود.

ارزش موجود در پول الکترونیکی به چند طریق و به صورت الکترونیکی منتقل می‌شود. برخی از انواع پول الکترونیکی امکان انتقال موازنه‌های الکترونیکی را به‌طور مستقیم از یک مصرف‌کننده به دیگری و بدون دخالت شخص ثالث (همانند صادرکننده پول الکترونیکی) فراهم می‌آورند و آنچه که بیشتر متداول و مرسوم است آن است که تنها پرداخت‌های مجاز و ممکن، پرداخت از مصرف‌کننده به تاجر و همچنین امکان بازخرید ارزش پول الکترونیکی برای تجار است.

قابلیت انتقال، محدود به معاملاتی است که سابقه آن‌ها ثبت و ضبط شده باشد. در اکثر روش‌ها و رویه‌های محصول، برخی از جزئیات معاملات بین تاجر و مصرف‌کننده در یک پایگاه داده مرکزی ثبت و ضبط می‌شود که قابل نمایش دادن و ارائه هستند. در مواردی که معاملات به‌طور مستقیم بین مصرف‌کنندگان امکان‌پذیر باشد، این اطلاعات بر روی دستگاه شخصی مصرف‌کننده ضبط می‌شود و تنها هنگامی می‌تواند از طریق دستگاه مرکزی نمایش داده شده و ارائه شود که مصرف‌کننده از طریق اپراتور (عامل طرح) پول الکترونیکی قرارداد بسته باشد.

تعداد شرکا و طرفینی که به نحو کار کردی و مؤثر در معاملات پول الکترونیکی دخیل و درگیر هستند، بسیار بیشتر از معاملات قراردادی است. عموماً در معامله پول الکترونیکی، چهار دسته از افراد دخیل هستند: صادرکننده ارزش پول الکترونیکی، اپراتور شبکه، فروشنده سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای خاص و ویژه، نقل و انتقال دهنده و تسویه‌کننده معاملات پول الکترونیکی. صادرکننده پول الکترونیکی مهم‌ترین شخص در این میان است در حالی‌که اپراتور شبکه و فروشنده، ارائه کنندگان خدمات فنی هستند و نهادهای انتقال دهنده و تسویه‌کننده پول الکترونیکی، بانک‌ها یا شرکت‌هایی با ماهیت بانک هستند که خدماتی را ارائه می‌دهند که مشابه با خدماتی است که برای دیگر ابزارهای پرداخت بدون پول نقد نیز ارائه می‌شود.

موانع فنی و اشتباهات انسانی می‌تواند اجرای معاملات را مشکل یا غیرممکن سازد درحالی‌ که در معاملات مبتنی بر کاغذ چنین مشکلی با این حجم وجود ندارد.

ارز مجازی (Virtual Currency)

به طور کل ارز مجازی نوعی ارز دیجیتال است که معمولا توسط سازندگان آن کنترل می‌شود و در میان اعضای یک جامعه مجازی خاص مورد استفاده و پذیرش قرار می‌گیرد.

ارز مجازی (به انگلیسی Virtual Currency) به گونه ای از واسط‌های مبادله گفته می‌شود که مانند ارز عمل می‌کنند اما توسط برنامه‌های رایانه‌ای خلق و کنترل می‌شوند. بعضی از پول‌های مجازی قابل تبدیل به پول‌های دستوری کشورها هستند و بعضی دیگر تنها در یک جامعه مجازی جریان دارند. ارزهای مجازی قابل تبدیل متقابل از/به پول دستوری کشورها از سوی کشورها مقررات گذاری شده‌است.

تا پیش از ظهور بیت کوین ارزهای مجازی معمولاً توسط یک نهاد مرکزی کنترل می‌شدند. اما با ظهور بیتکوین ارزهای مجازی ای به وجود آمدند که اداره‌کننده مرکزی نداشتند و از رمزنگاری برای کنترل واحدهای جدید خود استفاده می‌کردند. پدیده‌هایی مانند بیتکوین با استفاده از واژه‌های مختلفی همچون رمزارز و ارز دیجیتالی مفهوم سازی می‌شوند، اما از نقطه نظر ترمینولوژی حقوقی ارز مجازی عبارت رایج برای سیاست‌گذاری اینگونه پدیده‌هاست.

در سال ۲۰۱۲ ارز مجازی توسط بانک مرکزی اروپا به عنوان ارز بدون تبعیت از قانون‌گذاری و ارز دیجیتالی معمولاً کنترل‌شده توسط تولیدکنندگان و پذیرفته شده در میان اعضای یک جامعه مجازی خاص تعریف شده‌است.

رمز ارز (Crypto Currency)

کلمه «رمزنگاری» در «رمزارز» اشاره به این واقعیت است که در این ارزها از الگوریتم‌های رمزنگاری و تکنیک ‌های رمزنگاری زیادی برای اطمینان از وجود امنیت در سراسر شبکه استفاده می‌شود. این سطح از امنیت باعث شده تا امکان تقلب در دنیای رمزارز بسیار سخت و غیر قابل اجرا باشد.

بسیاری از رمزارز به‌عنوان سیستم‌های غیرمتمرکز مبتنی بر بلاکچین بدون نیاز به یک شخص ثالث مورد اعتماد مانند بانک مرکزی یا شرکت کارت اعتباری، کار می‌کنند. در این نمونه، انتقال از طریق شبکه همتا به همتا و با استفاده از کلیدهای خصوصی و عمومی انجام می‌شود.

در بیان عام، رمزارز (محاوره ایران ارز دیجیتال یاکریپتوکارنسی) به انگلیسی Cryptocurrency یکی از گونه‌های دارایی دیجیتال است که از فناوری رمزنگاری در طراحی آن استفاده شده و معمولاً به صورت نامتمرکز اداره می‌شود.

رمزارزها معمولاً به صورت غیر متمرکز کنترل می‌شوند (مثال: بیت کوین غیر متمرکز و ریپل متمرکز) و از این رو در بسیاری موارد مقابل نظام‌های بانکداری متمرکز قرار می‌گیرند. نامتمرکزسازی در رمزارزها از طریق فناوری زنجیره بستکی امکان‌پذیر شده‌است که خود گونه‌ای دفتر کل توزیع‌شده است. تاریخچه شکل‌گیری رمزارزها به دهه ۱۹۸۰ میلادی می‌رسد. نخستین رمزارز نامتمرکز بیت‌کوین است که در سال ۲۰۰۹ توسط شخص یا اشخاصی به نام مستعار یا حقیقی ساتوشی ناکاموتو ایجاد و عرضه شد. از آن زمان تاکنون رمزارزهای متعددی ایجاد شده‌اند که به آن‌ها آلت‌کوین یا آلتکوین به انگلیسی Altcoin مخفف عبارت انگلیسی alternative coin به معنی کوین‌های جایگزین می‌گویند.

درواقع، رمزارز (یا ارز رمزپایه) گونه‌ای پول دیجیتال است که در آن تولید واحد پول و تأیید اصالت تراکنش پول با استفاده از الگوریتم‌های رمزگذاری کنترل می‌شود و معمولاً به‌طور نامتمرکز (بدون وابستگی به یک بانک مرکزی) کار می‌کند. با توجه به تعدد تعاریف و تغییرات در مصادیق رایج رمزارز این عبارت از نظر حقوقی دقت کافی ندارد.

کیف پول رمز ارز

کیف پول رمزارز بر خلاف کیف پول الکترونیک آدرس‌ها یا کلید خصوصی و کلید عمومی (یا کلید سید seed به معنای دانه زنجیر سیستم زنجیره بلوکی- بلاک چین) را نگهداری می‌کند. که با آن می‌توان رمز ارز را خرج کرد یا گرفت. خرج کردن با کلید عمومی، دریافت با کلید خصوصی است که با کلید خصوصی در لجر عمومی قابلیت نوشتن وجود دارد. راه‌های نگهداشتن کیف پول روی نرم‌افزار کامپیوتر یا برنامه موبایل به شکل دیجیتال، روی کیف پول به شکل سخت‌افزار، نگهداری آنلاین داخل صرافی اینترنتی رمز ارز است.

پشتوانه پول و ارزهای دیجیتال چیست؟

شکل گیری پشتوانه پول

بعد از این ‌که تجار توانستند معاملات خود را در سطح دنیا گسترش دهند و با کشتی به سایر قاره‌های جهان سفر کردند، معاملات با طلا و سایر فلزات گران‌بها به‌عنوان یک اشتراک جهانی (به‌عنوان پول) به‌سرعت در سطح جهانی گسترش یافت. به‌طوری که آمریکا و اروپا به‌عنوان مرکز تجارت دنیا بیشترین معاملات جهانی را با طلا ثبت کردند. در سال‌های نه‌ چندان دور، کشورهای دنیا فقط اجازه داشتند که در قبال طلایی که از معاملات جهانی وارد خزانه کشور می‌کنند پول چاپ کنند. به‌این ترتیب نرخ تبدیل طلا به پول هر کشور عدد ثابتی بود و بر همین اساس نرخ تبدیل پول سایر کشورها به همدیگر نیز عدد ثابتی بود.

پس از مدتی و در سال ۱۹۲۹ یکی از بزرگترین رکود‌های اقتصادی دنیا رخ داد که باعث شد تا این نظام پولی جهانی با پشتوانگی طلا کم‌رنگ‌تر شود. برای حل این مشکل در ماه جولای ۱۹۴۴ تعداد ۷۳۰ نماینده از ۴۴ کشور دنیا متشکل از متفقین، در کنفرانس پولی و مالی ملل متحد یک تفاهم‌نامه جهانی را به امضا رساندند که در آن قرار شد دلار آمریکا به‌عنوان ارز مرجع در مبادلات جهانی اضافه شود و دولت آمریکا نیز در مقابل متعهد شد تا به ازای هر ۳۵ دلار، معادل یک اونس طلا در خزانه خود نگهداری کند و هر زمان هر دولتی درخواست کرد، آمریکا به ازای هر ۳۵ دلار یک اونس طلا به آن‌ها تحویل دهد (طلا به‌عنوان پشتوانه پول). این تفاهم‌نامه به‌عنوان قرارداد برتن وودز (Bretton Woods) مشهور شد.

پول فیات یا بدون پشتوانه

پول فیات در تعریف‌ها به‌عنوان پول بدون پشتوانه معرفی می‌شود. آن‌چیزی که در بازار فارکس نیز مبادله می‌شود همین ارزهای فیات هستند که نسبت به هم مبادله می‌شوند.

اما سوال این است که پول فیات واقعا بدون پشتوانه است؟

در جواب این سوال می‌توان گفت که پشتوانه ارز فیات هر کشوری حکومت و دولت و اقتصاد آن کشور است و چیزی که به آن ارزش می‌دهد، مقبولیت عمومی مردم آن کشور است. یعنی اگر اقتصاد و قدرت دولت کشوری در دنیا قوی‌تر شود، باعث می‌شود تا نرخ ارز آن کشور نیز نسبت به سایر کشورهای دیگر بالاتر برود و دیگر نرخ تبدیل پول به ارز سایر کشورهای جهان یکسان نبوده و همواره درحال تغییر است.

مسئله مهم دیگری که به ارز یک کشور معنا می‌دهد، مقبولیت و حمایت عمومی مردم دنیا از آن ارز است. به‌عنوان مثال اگر مردم جهان همه باهم تصمیم بگیرند که دیگر از دلار برای مبادلات و تجارت خود استفاده نکنند، ارزش دلار در جهان به‌سرعت کاهش می‌یابد.

به‌عنوان مثالی دیگر در کشور خودمان و بعد از انقلاب اسلامی، دولت و بانک مرکزی دستور جمع‌آوری پول‌های قدیمی را داد و شکل پول‌های جدید را به بازار ارائه داد. این مسئله با اقبال عمومی مردم مواجه شد و باعث شد تا پول‌های جدید جایگزین پول‌های قدیمی شده و وارد بازار شوند. اما اگر مردم پول‌های خود را به بانک مرکزی نمی‌دادند، قضیه فرق می‌کرد.

پشتوانه ارز های دیجیتال

بعد از تعریف کردن تمام داستان‌های فوق، می‌توان گفت که ارزهای دیجیتال نیز به‌مانند دلار آمریکا تاحدی بدون پشتوانه هستند و تنها پشتوانه آن‌ها مقبولیت و محبوبیت عمومی در دنیاست که به آن‌ها ارزش داده است. زیرا مردم دنیا در طول دوران‌های مختلف به‌نوعی از اعتماد به دولت‌ها و بانک‌های مرکزی ضربه‌های بزرگی خورده‌اند. اما رمز ارزی مثل بیت‌کوین به‌خاطر خاصیت غیرمتمرکز بودن، شفاف بودن و همچنین محدود بودن تعداد آن (غیرقابل چاپ)، هر روز در دنیا طرفداران بیشتری پیدا می‌کند. به‌نوعی می‌توان گفت هر‌چقدر بانک‌های مرکزی دنیا با چاپ پول بدون پشتوانه و بی رویه به مردم خیانت می‌کنند، مقبولیت و ارزش وجود ارزهای دیجیتال را در دنیا تقویت می‌کنند.